Επαναστάτες χωρίς αιτία (Μια σύντομη προσέγγιση στα γεγονότα των ΗΠΑ)

Έφριξαν οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου, με την εικόνα της εισβολής ενός αγανακτισμένου πλήθους στο Καπιτώλιο.

Αναζητώντας τα αίτια, που ώθησαν το πλήθος αυτό, να εισβάλλει με μίσος και να κατέστρεψε το ναό της Δημοκρατίας σε μια πολιτισμένη χώρα, κανείς, δεν θα διαπιστώσει αίτια τέτοια, που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν τόσους πολλούς, που με τόση μανία και μίσος εισέβαλαν στο κτίριο, που συνεδρίαζαν εκείνη την ώρα οι εκπρόσωποί τους. Όμως, η διαπίστωση είναι μία. Αυτόκλητα, δημιουργήθηκε μια μάζα εκδικητών, που σε κατάσταση αμόκ διεκδίκησε την εκπροσώπηση ολόκληρου του έθνους.

Αλλά, τι συνέβη και το πλήθος σε μια συγκέντρωση του αρχηγού του μετακύλησε σε όχλο;

Κατ' αρχή, θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι πλήθος είναι μια σύναξη ανθρώπων, οι οποίοι δεν συνδέονται μεταξύ τους. Απλά είναι μια έννοια αριθμητική, τίποτα περισσότερο.

Όχλος, απεναντίας, είναι ένας ακαθόριστος αριθμός ατόμων, οι οποίοι και μόνο περιστασιακά και εφήμερα, και υπό ορισμένες χρονικά περιορισμένες προϋποθέσεις, συνάπτονται σε μια ενότητα, για την ικανοποίηση ενός πάθους, μιας ελπίδας, ενός στιγμιαίου σκοπού.

Θα πρέπει, να διευκρινίσουμε, ότι ο όχλος δεν συγκροτείται χωρίς λόγο. Τα άτομα δεν συνεννοούνται χωρίς σκοπό. Αλλά όταν ο σκοπός αυτός υπάρχει, αυτός βεβαίως σε λίγα άτομα είναι γνωστός. Ο μεγαλύτερος αριθμός των ατόμων συγκεντρώνεται και στοιχίζεται με την πρώτη ομάδα, με τη δύναμη της υποβολής.

Έτσι λοιπόν, αυτή η ετερογενής μάζα ανθρώπων εμφορτισμένη από κάποια ιδέα επιδιώκει μια κατάκτηση. Είναι ο ψυχολογικός όχλος, που σκέπτεται και ενεργεί προς μια κατεύθυνση, όπως τα κύτταρα συνενώνονται σε έναν οργανισμό.

Ο Karl Jung διάσημος Ελβετός ψυχαναλυτής προσομοιάζει τον όχλο με τυφλό κτήνος. Στα χέρια πολιτικών ο όχλος μπορεί να διαλύσει, ότι ο λαός κτίζει επί αιώνες. Τα πάθη και οι ορμές είναι σε έξαψη. Παραδίδεται ο όχλος ακάθεκτος στον ενθουσιασμό, τη μανία, τη διέγερση, την απόγνωση, την αυτοθυσία, τη λατρεία, την επανάσταση και στη μανία της καταστροφής και του εμπρησμού. Γι' αυτό και οι δυνάμεις του όχλου και οι δυνατότητες του είναι τεράστιες.

Το ερώτημα, βεβαίως, που έρχεται αβίαστα, είναι το εξής. Ποιός είναι ο αρχηγός αυτής της μάζας; Τι επιδιώκει;

Αμέσως, μόλις ένας αριθμός ανθρώπων συγκεντρώνεται, χωρίς να το πολυσκεφθεί, υποτάσσεται σε κάποιον αρχηγό. Ο αρχηγός διαδραματίζει εξέχουσα σημασία. Η θέλησή του είναι ο πυρήνας περί τον οποίο διπλασιάζονται οι ιδέες και ταυτίζονται. Ο όχλος είναι αγέλη, που χωρίς ποιμένα, δεν γνωρίζει, τι να πράξει. Οι περισσότεροι αρχηγοί του όχλου δεν είναι διανοούμενοι, αλλά άνθρωποι της δράσης. Έχουν μικρή οξυδέρκεια, αφού η οξυδέρκεια οδηγεί σε αμφιβολία και περίσκεψη. Οι αρχηγοί των όχλων συνήθως βρίσκονται μεταξύ των νευρασθενών, των ευερέθιστων ημιανισόρροπων, οι οποίοι βαδίζουν στα όρια της παραφροσύνης.

Τα μέσα επενέργειας των αρχηγών είναι η διαβεβαίωση, η επανάληψη και η μετάδοση.

Έτσι η απλή αναφορά του Τράμπ ότι υπήρξε κλοπή του εκλογικού αποτελέσματος, στο συγκεντρωμένο πλήθος την ώρα που συνεδρίαζε το κογκρέσο για την επικύρωση των εκλογών, χωρίς άλλα στοιχεία, αρκούσε να διεισδύσει στο πλήθος η ιδέα της διάλυσης της συνεδρίασης. Η διαβεβαίωση τότε μόνο έχει πραγματική επήρεια όταν αυτή επαναλαμβάνεται διαρκώς. Όπως συνέβη με τη διαρκή αναφορά του Τράμπ στο αποτέλεσμα των εκλογών. Την επανάληψη οι άνθρωποι την εκλαμβάνουν πλέον ως αληθές γεγονός.

Η μετάδοση δεν απαιτείται να πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα στα άτομα, αλλά δύναται να επακολουθήσει σε απόσταση υπό την εντύπωση ορισμένων γεγονότων. Έτσι καθίσταται δημοφιλής και παρασύρει τα πλήθη σε δράσεις απρόβλεπτες.

Σαφώς δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι στις ιδέες που διαδόθηκαν με τη διαβεβαίωση, την επανάληψη και την μετάδοση, υπάρχει από πίσω μια μεγάλη δύναμη, η μυστηριώδης εξουσία, που την αποκαλούμε, γόητρο. Το γόητρο είναι ένα είδος γοητείας, που την ασκεί πάνω μας μια προσωπικότητα, ένα έργο, μια ιδέα. Η γοητεία παραλύει κάθε κρίση μας και μας γεμίζει με θαυμασμό και ευσέβεια. Όμως εξαφανίζεται πάντοτε κατά τη στιγμή της αποτυχίας. Ο ήρωας που πίστεψε ο όχλος αμέσως γίνεται περίγελος και πέφτει στα μάτια του.

Γι' αυτό ας μην περιμένουν οι Αμερικάνοι κατά την ορκωμοσία του νέου τους Προέδρου έκτροπα. Αυτά ανήκουν στην ιστορία.

Με λίγα λόγια προσπάθησα να ερμηνεύσω την εισβολή στο Καπιτώλιο του πλήθους που μετατράπηκε σε όχλο και εισέβαλε στο Καπιτώλιο. Οι Αρχές σαφώς γνώριζαν την ψυχολογία του όχλου και τον τρόπο μετατροπής του πλήθους σε όχλο. Τώρα γιατί δεν έλαβαν τα μέτρα τους είναι αποτέλεσμα έρευνας και απόδοσης ευθυνών. Γι' αυτό δίκιο έχουν οι Δημοκρατικοί που επιμένουν να αποδώσουν ευθύνες στον Πρόεδρό τους. Πάρα πολύ δίκιο, μάλιστα.