Απόσπασμα από την εφημερίδα της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθηνών «Σύγχρονη Αστυνομία»
Του Νίκου Σταματογιάννη, Αστυνομικού Υποδιευθυντή Ειδικών Καθηκόντων Ψυχολόγου
Παιδική Επιθετικότητα Τρόποι Διαχείρισης
Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ
Η επιθετικότητα και η αντιδραστική συμπεριφορά των παιδιών αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ψυχολόγοι, οι παιδαγωγοί και φυσικά οι γονείς. Με τον όρο «επιθετικότητα» αναφερόμαστε σε συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να βλάψουν κάποιον ή να καταστρέψουν κάτι. Τις περισσότερες φορές όμως, η εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς εκ μέρους των παιδιών δεν έχει τέτοιο σκοπό. Την ίδια στιγμή, πρέπει οι γονείς να έχουν υπόψη τους ότι ένα μεγάλο ποσοστό της επιθετικότητας αποτελεί φυσικό και αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της διαδικασίας κοινωνικοποίησης του παιδιού.
Οι θεωρίες που έχουν διαμορφωθεί για τα αίτια της επιθετικότητας χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: σ’ αυτές που αντιμετωπίζουν την επιθετικότητα ως αυθύπαρκτη ιδιότητα της ανθρώπινης φύσης (Ψυχανάλυση, Εθολογία) και σ’ αυτές που θεωρούν ότι η επιθετικότητα αποτελεί κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά αποτέλεσμα κοινωνικών παρεμβάσεων, επίδρασης του περιβάλλοντος και μίμησης προτύπων (Θεωρίες Κοινωνικής Μάθησης).
Πολλή συζήτηση γίνεται και για την επιρροή της τηλεόρασης στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Είναι αλήθεια πως η παρακολούθηση επιθετικών και βίαιων σκηνών μπορεί να αποτελέσει ενισχυτικό παράγοντα της επιθετικότητας, καθώς τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι ευάλωτοι θεατές και διαθέτουν μειωμένη κριτική ικανότητα. Παράλληλα, πολλές έρευνες έχουν καταλήξει στο ότι η τηλεοπτική βία ενισχύει τη διαμόρφωση επιθετικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς, αποευαισθητοποιεί το παιδί απέναντι στις βίαιες πράξεις και συμβάλλει στην ανάπτυξη του φόβου για τον κόσμο.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΩΣ ΤΑ 5 ΕΤΗ
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς είναι ότι αυτή συχνά πληγώνει τους γονείς συναισθηματικά, αλλά και σωματικά κάποιες φορές. Όταν το μωρό σας πιάνει τη μύτη σας και δεν την αφήνει, σας αρπάζει από τα σκουλαρίκια, τραβά τα μαλλιά σας, σας δαγκώνει όταν θηλάζετε, ή σας χτυπά με τα χέρια του όταν του πάρετε ένα απαγορευμένο αντικείμενο, είναι απόλυτα φυσικό να αισθάνεστε απογοήτευση ή ακόμα και θυμό. Ωστόσο, τα μωρά δεν έχουν πρόθεση να βλάψουν ή να πληγώσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Απλώς εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους μέσα από τις αισθήσεις τους. Μαθαίνουν πώς λειτουργεί ο κόσμος με το δάγκωμα, την αρπαγή, τα τινάγματα και τις πτώσεις, αλλά και βλέποντας τι συμβαίνει ως αποτέλεσμα αυτών, βλέποντας δηλαδή την αντίδρασή μας.
Η επιθετικότητα (χτυπήματα, κλωτσιές, δαγκώματα, κλπ.) συνήθως κορυφώνεται γύρω στην ηλικία των δύο, μια εποχή που τα βρέφη έχουν πολύ ισχυρά συναισθήματα, αλλά δεν είναι ακόμη σε θέση να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα αποτελεσματικά για να εκφραστούν. Τα βρέφη επίσης δεν έχουν τον αυτοέλεγχο που θα τα σταματήσει από το να ενεργήσουν για να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους. Είναι η ηλικία που αρχίζουν να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση, δηλαδή τη δυνατότητα να κατανοήσουν πώς αισθάνονται οι άλλοι.
Επιθετικές ενέργειες, όπως μια γροθιά στον γονέα, συχνά προκύπτουν όταν τα μικρά παιδιά βιώνουν μια οδυνηρή κατάσταση ή συναισθήματα όπως ο θυμός ή η ζήλια. Αυτές οι στιγμές μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολες για τους γονείς, κυρίως επειδή πληγώνουν. Οι γονείς έχουν συχνά την προσδοκία ότι τα παιδιά τους αναπτύσσοντας τις λεκτικές και τις ικανότητες σκέψης τους, έχουν περισσότερο αυτοέλεγχο από αυτόν που πραγματικά έχουν. Ενώ λοιπόν το 3χρονο παιδί μπορεί να είναι σε θέση να σας πει ποιος είναι ο κανόνας, δεν έχει ακόμα τον ενστικτώδη έλεγχο, ώστε να εμποδίσει τον εαυτό του να κάνει κάτι που επιθυμεί. Σε αυτή την ηλικία, τα συναισθήματα σχεδόν πάντα υπερτερούν της σκέψης.
Στην ηλικία των 4 και 5 ετών, το παιδί μπορεί να εμφανίσει υγιή επιθετικότητα, με την έννοια της εξωτερίκευσης της περίσσειας ενέργειας που διαθέτει, κατά τη διάρκεια της άσκησης ενός αθλήματος ή μιας πολεμικής τέχνης. Ωστόσο είναι λογικό να θέλουμε να περιορίσουμε τέτοιες συμπεριφορές σε άλλες συνθήκες. Σε αυτήν την ηλικία το παιδί γίνεται πιο ανεξάρτητο, δοκιμάζει περισσότερα πράγματα από μόνο του, τα οποία μερικές φορές οδηγούν σε απογοήτευση και θυμό, καθώς, όσο κι αν το παιδί μας φαίνεται τέλειο στα μάτια μας, δε γίνεται να καταφέρνει τα πάντα με την πρώτη προσπάθεια. Είναι λογικό λοιπόν το παιδί να απογοητευτεί και να θυμώσει, αλλά και να εξωτερικεύσει αυτά τα συναισθήματα πετώντας ή σπάζοντας πράγματα ή ακόμα και χτυπώντας άλλα παιδιά και ενήλικες.
Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες πτυχές της ανάπτυξης, υπάρχει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των παιδιών, όταν πρόκειται να ενεργήσουν επιθετικά. Τα παιδιά που είναι πιο ανήσυχα και που αντιδρούν έντονα τείνουν να διαχειρίζονται πιο δύσκολα τα συναισθήματά τους, από ότι τα παιδιά που είναι από τη φύση τους πιο χαλαρά. Τα πρώτα βασίζονται περισσότερο στις πράξεις για να επικοινωνήσουν τα ισχυρά συναισθήματα τους.
Ως γονείς, ένα από τα πιο σημαντικά έργα σας είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει και να επικοινωνεί τα συναισθήματά του με αποδεκτούς, μη βίαιους τρόπους. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Απαιτεί πολύ χρόνο και υπομονή. Όμως, με την υποστήριξη και την καθοδήγησή σας, το παιδί σας θα μάθει να διαχειρίζεται τα έντονα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών και ετών.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ:
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ
Δεν υπάρχουν δύο ίδια παιδιά και δύο ίδιες οικογένειες. Οι ακόλουθες ερωτήσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να προσαρμόσετε και να εφαρμόσετε τις πληροφορίες και στρατηγικές που περιγράφονται στη συνέχεια στο μοναδικό σας παιδί και στη μοναδική σας οικογένεια:Τι είδους καταστάσεις συνήθως οδηγούν το παιδί σας στο να ενεργεί επιθετικά; Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Όταν το παιδί σας ενεργεί με τρόπο που φαίνεται επιθετικός, πώς αντιδράτε συνήθως; Πιστεύετε ότι αυτή η αντίδρασή σας είναι χρήσιμη για το παιδί σας ή όχι; Γιατί;
Βήμα 1ο: παρατηρήστε και μάθετε
Σκεπτόμενοι τις παρακάτω ερωτήσεις μπορείτε να βρείτε πρότυπα συμπεριφοράς και να καταλάβετε ποια μπορεί να είναι η βασική αιτία για τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις πληροφορίες για να αποφασίσετε τον καλύτερο τρόπο για να δράσετε.
α) Τι συμβαίνει στον κόσμο του παιδιού σας;Πού εμφανίζεται η συμπεριφορά; Στο σπίτι; Στον παιδικό σταθμό; Στο εμπορικό κέντρο; Στο σπίτι της γιαγιάς; Ή συμβαίνει σε όλες ή στις περισσότερες συνθήκες της καθημερινότητας του παιδιού σας; Αν η συμπεριφορά εμφανίζεται μόνο σε ένα πλαίσιο, θα μπορούσε να συμβαίνει κάτι στο συγκεκριμένο περιβάλλον (π.χ. πολυκοσμία, έντονα φώτα, πλήθος ερεθισμάτων, κλπ.) που να ενεργοποιεί αυτήν τη συμπεριφορά;
Η συμπεριφορά κατευθύνεται προς ένα συγκεκριμένο άτομο ή προς μια μικρή ομάδα ανθρώπων; Ή μήπως η συμπεριφορά στρέφεται, κατά καιρούς, προς οποιονδήποτε στον κύκλο του παιδιού;
Πότε εμφανίζεται η συμπεριφορά συνήθως; Για παράδειγμα, λίγο πριν τον ύπνο, όταν το παιδί σας είναι κουρασμένο; Σε περιόδους μετάβασης, όπως η μετάβαση από τη μια δραστηριότητα στην άλλη; Τέτοιοι παράγοντες πίεσης πυροδοτούν συχνά επιθετική συμπεριφορά.
Τι συνέβη ακριβώς πριν από την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού σας; Για παράδειγμα, μόλις του είπατε ότι είχε έρθει η ώρα να σταματήσει να παίζει και να μπει στο αυτοκίνητο; Μήπως ένα άλλο παιδί μόλις του είχε πάρει ένα παιχνίδι από τα χέρια του;
Μήπως υπήρξε μια πρόσφατη αλλαγή στον κόσμο του παιδιού σας που το κάνει να αισθάνεται αναστατωμένο, εκτός ελέγχου, θλιμμένο, ή ίσως λιγότερο ασφαλές συνολικά; Γεγονότα όπως για παράδειγμα μια μετακόμιση, ο ερχομός ενός μωρού στην οικογένεια ή η απώλεια ενός κατοικιδίου μπορούν να κάνουν το παιδί σας να αισθανθεί ανασφάλεια και, ως εκ τούτου, να είναι λιγότερο σε θέση να ελέγξει παρορμήσεις του.
Είναι η συμπεριφορά χαρακτηριστική για την ηλικία ή το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού σας; Για παράδειγμα, ορισμένα χτυπήματα ή/και το δάγκωμα είναι φυσιολογικά για τα μικρά παιδιά, αλλά η συνεχής επανάληψη αυτών ίσως πρέπει να μας προβληματίσει.
Θα μπορούσε η συμπεριφορά να εξηγείται, εν μέρει, από την ίδια την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και το χαρακτήρα του; Για παράδειγμα, ένα πολύ ευαίσθητο παιδί μπορεί να αισθάνεται ταραχή σε ένα περιβάλλον με πολλά ερεθίσματα, όπως ένα πολυκατάστημα. Μπορεί το δάγκωμα να είναι μια μέθοδος αυτοπροστασίας, ίσως και για να κρατήσει τους ανθρώπους σε μια απόσταση. Ένα παιδί μπορεί να χτυπήσει το γονέα επειδή έφερε μια καινούρια μπέιμπι σίτερ στο σπίτι. Ο φόβος πολλές φορές εκφράζεται ως θυμός στα μικρά παιδιά.
Πηγή: easya.gr
0 Σχόλια