Ένα από τα πάγια θέματα που επαναφέρει τακτικά στο φως η ΠΟΕΣ, δυστυχώς όχι δίχως αφορμή, είναι και αυτά που σχετίζονται με την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας των στρατιωτικών. Δυστυχώς, όπως επισημαίνει η ΠΟΕΣ, πολλές από τις περιπτώσεις καταλήγουν σε θανάτους ή αυτοκτονίες στελεχών, ενώ δεν απουσιάζουν τα σοβαρά ατυχήματα. Την ίδια στιγμή αξιοπερίεργο είναι το φαινόμενο της πλήρους αδιαφάνειας. Δεν υπάρχουν στατιστικά, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, ενώ το ΥΠΕΘΑ αποφεύγει συστηματικά τη δημοσιοποίησή τους, αν και αποτελεί υποχρέωσή του έναντι του νόμου. Ακόμα και τα λίγα στοιχεία που συλλέγονται κατά βάση από αρθρογραφία, σύμφωνα με την ΠΟΕΣ, αποτελούν ικανή ένδειξη για να καταστήσει σαφές ότι η αδιαφάνεια και η αδιαφορία αποτελούν "ενδημικό φαινόμενο" στις ΕΔ. Μάλιστα, όπως αναφέρει το έγγραφο, δεν θα ήταν υπερβολή αν γινόταν λόγος για πολλαπλά "μικρά Τέμπη" που, παρά το γεγονός ότι συμβαίνουν σε καιρό ειρήνης, συνθέτουν έναν αναμφίβολα αθροιστικά μεγάλο αριθμό μονίμων και στρατευσίμων που έχασαν τις ζωές τους, με διάφορους τρόπους, για τους οποίους ελάχιστο φως χύνεται. Η πρόσφατη υπόθεση της Λιβύης που, ως γνωστόν, τέθηκε στο αρχείο, αποτελεί μόνο μία από τις πολλές περιπτώσεις. Το ερώτημα είναι, για ποιον λόγο να επιδιώκεται η συγκάλυψη και γιατί να βρίσκονται μεμονωμένες οικογένειες ανά την Ελλάδα που θρηνούν τα δικά τους παιδιά, δίχως να γνωρίζουν τις πραγματικές συνθήκες που συνέβη κάθε τραγωδία.
Κύριε Υπουργέ.
Η Ομοσπονδία μας ανά τακτά χρονικά διαστήματα επαναφέρει στο προσκήνιο τα προβλήματα που εντοπίζονται στο γενικότερο σύστημα προστασίας της Υγείας και της Ασφάλειας των Εργαζομένων στις ΕΔ, ήτοι των στρατιωτικών εν προκειμένω, παρά το νεφελώδες κλίμα που υπάρχει. Ενδείξεις και αποδείξεις υπάρχουν πολλές: τραυματισμοί, θάνατοι ανεξαρτήτως αιτίου, αυξήσεις καρδιολογικών νοσημάτων, φαινόμενα κατάρρευσης προσωπικού, αυξητική τάση αυτοάνοσων νοσημάτων, αυξανόμενα φαινόμενα bullying ή mobbing ακόμα και από υψηλά κλιμάκια σε επίπεδο Ηγεσίας κλπ. Ωστόσο, αν και διαρκώς θέτουμε συγκεκριμένα ερωτήματα, ποτέ δεν λαμβάνουμε απαντήσεις, κάτι που, δυστυχώς, δεν μπορεί να συνεχίσει να ερμηνεύεται ως σημείο των καιρών.
Υπενθυμίζουμε ότι, σύμφωνα με σειρά από διατάξεις του ν.3850/2010 (Α΄ 84) καθώς και του εσωτερικού προτύπου που έχει εκπονήσει το ίδιο το Υπουργείο (ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022), ο εργοδότης στις ΕΔ (δηλαδή ο ΥΕΘΑ) υποχρεούται να ενημερώνει τους εργαζομένους για μια σειρά από θέματα που σχετίζονται με τους κινδύνους κατά την εργασία τους. Τα ατυχήματα / δυστυχήματα αποτελούν τις κατ’ εξοχήν περιπτώσεις όπου κάθε Σύστημα Διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων (ΣΔΥΑΕ) έχει αποδεδειγμένα αποτύχει. Εσείς, όχι μόνο αποφεύγετε κάθε σχετική ενημέρωση, αλλά δεν επιτρέπετε στους στρατιωτικούς να συμμετέχουν σε Επιτροπές Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, πρόνοια που υφίσταται μόνο για τους πολιτικούς υπαλλήλους. Τα στατιστικά στοιχεία που υποδηλώνουν την πορεία των ΕΔ στο θέμα της διαχείρισης της Υγείας και Ασφάλειας των στρατιωτικών δεν δημοσιοποιούνται ποτέ.
Το τελευταίο διάστημα έλαβαν χώρα δύο εμφατικά περιστατικά που αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας, όχι μόνο τα δομικά προβλήματα του ΣΔΥΑΕ, αλλά και ότι η αδιαφάνεια δείχνει να είναι ενδημική στις ΕΔ. Το πρώτο περιστατικό, αφορά το θάνατο στελέχους κατά τη διάρκεια εκπαίδευσής του στις Ειδικές Δυνάμεις (ΟΥΚ), θάνατος που, σύμφωνα με τις προβλέψεις (και με τη σύμφωνη γνώμη της Επιθεώρησης Εργασίας) εμπίπτει στις «εξαιρέσεις» του νόμου, άρα μπορεί να αποδοθεί ως «δικαιολογημένος». Το δεύτερο δεν είναι άλλο από τη γνωστοποίηση της αρχειοθέτησης του τραγικού δυστυχήματος στη Λιβύη, που ένεκα και της χρονικής συγκυρίας παραπέμπει ευθέως όλες τις μνήμες στην τραγική υπόθεση των Τεμπών.
‘Ένα από τα συμπεράσματα που είχαν προκύψει από τη σχετική Ημερίδα του ΥΕΚΑ το Δεκέμβριο 2023 ήταν και ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τους θανάτους και τους τραυματισμούς στις ΕΔ, κάτι που έχει επιβεβαιωθεί και από το ΕΛΙΝΥΑΕ και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την ΥΑΕ (EU-OHSA). Γενικά αποτελεί κοινή παραδοχή ότι τα ατυχήματα και τα δυστυχήματα από εργασιακής προσέγγισης, διερευνώνται κατά βάση από ανεπαρκώς έως καθόλου και γενικά διαπιστώνεται συστηματική προσπάθεια αποφυγής να υπάρξει ενημέρωση και διαφάνεια, ακόμα κι αν υφίστανται ενδείξεις για πιθανές ποινικές προεκτάσεις.
Υπενθυμίζουμε ότι αναφορικά με τις ΕΔ, η χρήση της λέξης «αδιαφάνεια» πλέον θεωρείται παρωχημένη και έχει κουράσει. Πλέον, όλοι κάνουν ανοικτά λόγο για «συγκάλυψη», όπως αποδεικνύεται από την αρθρογραφία των τελευταίων εβδομάδων αλλά και από την επικοινωνία στελεχών με την Ομοσπονδία μας. Εις γνώση μας έχουν τεθεί πολλές περιπτώσεις θανάτων όπου ο εντοπισμός των αιτίων έδειχνε να περιορίζεται στο θύμα με επέκταση ως το κοντινό του περιβάλλον. Περιέργως, δεν θυμόμαστε ποτέ να εντοπίζεται ότι έφταιγε εκείνος που πάντα ασκεί πιέσεις για πιο γρήγορες και αποτελεσματικές ενέργειες, «διότι στρατός είμαστε». Επί παραδείγματι, ενώ είναι γνωστό ότι υφίσταται μεγάλη υποστελέχωση καθώς και ανάθεση διπλών και τριπλών καθηκόντων, ενώ είναι επίσης γνωστό ότι η Υπηρεσία παρεμβαίνει διαρκώς στον προσωπικό χρόνο των στελεχών, όλα αυτά δεν διερευνώνται επαρκώς, ή αν διερευνώνται δεν αξιολογούνται ορθά. Αν κάποιο στέλεχος καταρρεύσει ή οδηγηθεί στο απονενοημένο διάβημα, ή υποστεί σοβαρό καρδιακό επεισόδιο, έχουμε συνηθίσει το αποτέλεσμα αποδίδεται κατά βάση σε προσωπικού του λόγους. Η Υπηρεσία ποτέ δεν έχει ανάμειξη διότι δεν έχει ευθύνες, κάτι που αποδείξαμε προ μηνών.
Κατά το, όχι μακρινό, παρελθόν, υπήρξε (μια ακόμα) αυτοκτονία, αυτή τη φορά Αξιωματικού της ΠΑ σε Μονάδα της Ελευσίνας, για την οποίαν η οικογένεια ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να υποστηρίζει, κατά τη γνώμη μας εύλογα με βάση όσα έχουμε πληροφορηθεί, ότι δεν έχουν δοθεί πειστικές απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα, παρά το γεγονός ότι η υπόθεση έχει κλείσει με το πόρισμα της ΕΔΕ. Κρίνουμε κρίσιμο να επισημάνουμε ότι η εν λόγω αυτοκτονία έλαβε χώρα μόλις μία εβδομάδα πριν το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών: 21/2/2022. Η χρονική συγκυρία προκαλεί ανατριχίλα. Και όμως, κανείς δεν γνωρίζει για τον Γολγοθά που ανεβαίνουν οικογένειες όσων στελεχών έχασαν τις ζωές τους, διότι στις ΕΔ οι θάνατοι καταγράφονται με το σταγονόμετρο και μαθαίνονται μόνο εφόσον δημοσιευθούν. Τα «ηχηρά» περιστατικά ήταν ανέκαθεν ελάχιστα και οι ΕΔ εξακολουθούν να αποδεκατίζονται με «αργό θάνατο», εν καιρώ ειρήνης.
Μόλις πρόσφατα πληροφορηθήκαμε από την εφημερίδα Documento σε άρθρο με τίτλο «Αποστολή θανάτου» με 5 νεκρούς στη Λιβύη – Σκανδαλώδης αρχειοθέτηση από εισαγγελέα (13/2/25), ότι το πόρισμα μεταξύ άλλων αποφαίνεται για συγκεκριμένο πρόσωπο ότι ενώ εντοπίζονται αμέλειες, αυτές αξιολογούνται ότι δεν συνιστούν συμπεριφορά που να «μπορεί να συνδεθεί αιτιωδώς με τον θάνατο και τραυματισμό αντιστοίχως των μελών της αποστολής, καθώς τα αποτελέσματα αυτά προκλήθηκαν συνεπεία τροχαίου ατυχήματος του οποίου οι συνέπειες ήταν ασυνήθιστα σφοδρές»; Εν ολίγοις, εξωθούμαστε να αντιληφθούμε ότι το δυστύχημα «απλώς έτυχε» και συνέβη. Άραγε, είναι κάτι που ακούμε για πρώτη φορά;
Στην περίπτωση της Λιβύης, δεν τίθεται θέμα τι μπορεί να πιστεύουν οι οικογένειες των θυμάτων: πρόκειται για επίσημη πληροφόρηση ότι η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο αφού προηγουμένως είχε υποβαθμιστεί σε πλημμέλημα, και εν τέλει φέρεται να αντιμετωπίστηκε ως κοινό τροχαίο, παρά το γεγονός ότι όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας προκαλούν ανατριχίλα. Η μέρα όπου ο τότε Α/ΓΕΕΘΑ ενώπιον μάνας στο ΝΝΑ φέρεται να είπε ενώπιον τρίτων «σε έντονο ύφος ότι αν του ζητηθεί να στείλει προσωπικό σε τέτοια αποστολή θα το ξανάκανε» [ieidiseis, «Άγριος καβγάς του στρατηγού Φλώρου με μάνα τραυματία στο Ναυτικό Νοσοκομείο» (18/9/23)] δεν βρίσκεται πολύ μακριά και μέσω του ρεπορτάζ αποδεικνύει την απροθυμία, και μάλιστα σε κορυφαίο επίπεδο Ηγεσίας, να εντοπιστούν και διορθωθούν τα σφάλματα, κάτι που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το ν.3850/2010.
Ωστόσο, ακόμα και υπό το πρίσμα της παραδοχής ότι τα λάθη δεν διορθώνονται, πρόσφατο δημοσίευμα της ιστοσελίδας militaire σε άρθρο με τίτλο «Έγκλημα Λιβύης με 5 νεκρούς: Μήνυση πατέρα νεκρού Καταδρομέα δίνει την ευκαιρία στη Δικαιοσύνη να δηλώσει επιτέλους ανεξάρτητη!» (17/2//25) κάνει λόγο προεκτάσεις που εμπεριέχονται στη μηνυτήριο αναφορά που, αν μη τι άλλο, δεν συνάδουν με το αποτέλεσμα της αρχειοθέτησης.
Σε αυτό το σημείο θα επαναφέρουμε μια ακόμα σοβαρή πτυχή του θέματος, που είχε φέρει στο φως προ εβδομάδων η ιστοσελίδα armyvoice, με άρθρο με τίτλο «Σοκ στον Στρατό: 52 αυτοκτονίες σε 10 χρόνια – Η σιωπηλή κρίση» (10/9/24), όπου επιβεβαιώνει πλήρως όλα τα δεδομένα που έχουμε φέρει στο φως κατ’ επανάληψη. Παράλληλα θα υπενθυμίσουμε ότι με έγγραφό μας είχαμε αποκαλύψει ότι για το έτος 2023 καταγράψαμε 24 θανάτους μονίμων στρατιωτικών, εκ των οποίων οι 9 σε εντεταλμένη Υπηρεσία και 4 αυτοκτονίες. Εξυπακούεται ότι ουδέποτε μάθαμε κάτι, όχι για τους 24, αλλά ούτε καν για τους 9, οι 3 εκ των οποίων οι νεκροί της Λιβύης. Όσο κι αν ψάχνει κανείς στο διαδίκτυο ή πηγές, μπορεί να βρει μόνο άρθρα και κανένα επίσημο στατιστικό. Κάποιες προσπάθειες καταγραφής (όπως από το παρατηρητήριο αυτοκτονιών ΚΛΙΜΑΚΑ) εμπεριέχουν μόνο γενικόλογες αναφορές και αυτές, ενίοτε. Οι στρατιωτικοί αντιμετωπίζονται σα να μην υπάρχουν. Πλέον έχει καταστεί σαφές ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινή σιγή ιχθύος για ένα θέμα που αποτελεί εκ του νόμου υποχρέωση.
Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται δύο έτη από το φρικτό δυστύχημα των Τεμπών, όπου η συγκάλυψη κατά το κοινό αίσθημα έλαβε τερατώδεις διαστάσεις. Ο λόγος την παράλληλης παρουσίασης με τους θανάτους στις ΕΔ έχει να κάνει με το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι στις ΕΔ σε ετήσια βάση αθροιστικά οι νεκροί δημιουργούν πολλαπλά «μικρά» Τέμπη, κάτι που το σύνολο της Κοινωνίας αγνοεί λόγω της απουσίας ενημέρωσης. Το χειρότερο είναι ότι όπως και στην περίπτωση των Τεμπών, οι θάνατοι των στρατιωτικών αντιμετωπίζονται ως «κάτι που συμβαίνει». Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα Γενικά Επιτελεία έχουν «κατηγορηθεί» για συγκάλυψη [ενδεικτικά: «ΓΕΣ: Κρύβει τον σοβαρό τραυματισμό στρατιώτη στον Έβρο» (29/11/24), armyvoice], ενώ ως «παράδειγμα προς αποφυγή επικοινωνιακής διαχείρισης» έχει χαρακτηριστεί η υπόθεση της Λιβύης.
Οι λόγοι που αυτό συμβαίνει δεν μας απασχολούν. Μας απασχολεί ότι αυτό δείχνει να είναι παγιωμένη τακτική. Οι μόνοι που γνωρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει είναι οι οικογένειες των θυμάτων, διάσπαρτες κι αυτές ανά την Ελλάδα θρηνώντας και ενώ η επίσημη ενημέρωσή τους προέρχεται από τις διοικητικές διαδικασίες που προκύπτουν από τον Οργανισμό που σχετίζεται με το ατύχημα ή το δυστύχημα, συσκοτίζοντας τα πραγματικά γεγονότα.
Με τις αυξανόμενες αποκαλύψεις που εντείνουν την κοινή αντίληψη περί συγκάλυψης αναφορικά με την τραγωδία των Τεμπών, η οργή και η αγανάκτηση για την οποίαν επίσης γιγαντώνεται καθημερινά, θεωρούμε ότι επιβάλλεται να επανέλθει το μείζον ζήτημα της απουσίας διαφάνειας στις ΕΔ σε θέματα θανάτων στις ΕΔ, καθ’ όσον μιλάμε για ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν υπό συνθήκες που ευλόγως συντείνουν στη δημιουργία πολύ σοβαρών ερωτημάτων, τα οποία διαρκώς αυξάνονται παραμένοντας αναπάντητα. Σύμφωνα με το προαναφερθέν άρθρο για τη Λιβύη, οφείλει να γίνει γνωστό «το ΠΩΣ και από ΠΟΙΟΝ «αποφασίσθηκε / οργανώθηκε / εκτελέστηκε» η Αποστολή». Τα ζητούμενα αυτά εξ ορισμού πρόκειται για αντικείμενα διερεύνησης ατυχήματος, για τα οποία δεν υφίστανται αυξημένη διαβάθμιση διότι βασίζονται στην εργασιακή προσέγγιση του συμβάντος ώστε να αποφευχθούν αντίστοιχα περιστατικά στο μέλλον. Άραγε, μήπως παρόμοια δεν είναι τα ερωτήματα με αυτά που σχετίζονται με την τραγωδία των Τεμπών, όπου αναζητείται «το ΑΝ και ΠΩΣ μεταφερόταν παράνομο φορτίο» ή «από ΠΟΙΟΝ δόθηκε η εντολή για μπάζωμα» κλπ, που ζητούν να μάθουν δικαίως και επιμόνως οι συγγενείς των θυμάτων; Διαφαίνεται ότι υφίσταται μια κοινή συνισταμένη που ξεφεύγει από το ΥΠΕΘΑ και υποδηλώνει ευρύτερη παθογένεια. Για την ακρίβεια, υποδεικνύει νοοτροπία.
Κύριε Υπουργέ.
Οι ζωές των στρατιωτικών δεν είναι αναλώσιμες, όπως και κανενός άλλου πολίτη, βεβαίως. Δεν μπορούν να χάνονται ζωές και η Πολιτεία να παριστάνει ότι δεν συμβαίνει τίποτα. Στις περιπτώσεις που έχουμε αναδείξει κατ’ επανάληψη, σύμφωνα με το ν.3850/2010, υποχρεούστε να λαμβάνετε διαρκώς μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων. Η διαφάνεια και η ενημέρωση αποτελεί υποχρέωση βάση του ιδίου νόμου διότι λειτουργεί αποτρεπτικά σε σχέση με τον κίνδυνο, αποδεικνύοντας τη συμμόρφωση του Οργανισμού με την υποχρέωση διαρκούς βελτίωσης των συνθηκών εργασίας.
Τίθεται λοιπόν εύλογα το ερώτημα, από πότε η τήρηση των νόμων επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του οιουδήποτε; Ακριβώς δε, επειδή ουδέν μορφώνει όσο το παράδειγμα, η Πολιτεία οφείλει πρώτη να δίνει το παράδειγμα της τήρησής τους και μάλιστα με χαρακτηριστικό τρόπο, όπως ακριβώς οφείλει να υπερασπίζεται τη διαφάνεια, τη Δικαιοσύνη, τη Δημοκρατία. Υπάρχουν πολλές υποθέσεις για τις οποίες οφείλει να δοθεί μια δημόσια εξήγηση και να υπάρξει ενημέρωση. Η περίπτωση της Λιβύης μπορεί να είναι η πιο εμφατική περίπτωση δυστυχήματος των τελευταίων ετών σε σχέση με τις ΕΔ, δεν παύει να παραμένει όμως μόλις μια τις πολλές περιπτώσεις που αφορούν την Κοινωνία συνολικά και οι ΕΔ είναι αναπόσπαστο μέρος της Κοινωνίας και όχι ξεχωριστό κομμάτι της.
Ως εκ τούτων, θεωρούμε ότι έχετε τεράστιο ηθικό χρέος να απαιτείτε, καθ’ αρμοδιότητα, για κάθε ξεχωριστό περιστατικό, τη γνωστοποίηση στις θιγόμενες οικογένειες ή στελέχη όλων των επιμέρους δεδομένων που συνεκτιμήθηκαν ή τέθηκαν εκτός σκεπτικού ή πορίσματος. Ειδικά για την περίπτωση της αρχειοθέτησης της υπόθεσης της Λιβύης, θεωρούμε ότι το περιεχόμενο της υπόθεσης οφείλει να δημοσιοποιηθεί συνολικά, ώστε να πληροφορηθούμε άπαντες επακριβώς τι ισχύει, δίχως σκιές και άλλου είδους υπόνοιες.
Οι ΕΔ είναι, ίσως, ο μόνος επαγγελματικός κλάδος για τον οποίον πουθενά δεν υπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένα στοιχεία ατυχημάτων και θανάτων, ή συγκριτικά στοιχεία ανά έτος. Υφίστανται εύλογες αμφιβολίες ακόμα και ως προς το αν τα περιστατικά αυτά δηλώνονται στην Επιθεώρηση Εργασίας. Υπάρχουν μόνο διάσπαρτα άρθρα δημοσιογράφων και σποραδικά στοιχεία. Το γεγονός αυτό ίσως να υποδηλώνει κάτι περισσότερο από έλλειψη διαφάνειας ή συγκάλυψη: ίσως να πρόκειται για σκόπιμη αδιαφορία.
Κατόπιν των ανωτέρω, με αφορμή τη θλιβερή επικείμενη επέτειο της τραγωδίας των Τεμπών, έχουμε ηθικό χρέος να υπενθυμίσουμε ότι είναι δεκάδες οι οικογένειες στελεχών και στρατευσίμων που έχουν πενθήσει ή και πενθούν ακόμα και οι ΕΔ δεν μπορούν να βρίσκονται σε αποστειρωμένο περιβάλλον. Απαιτούμε να υπάρξει διαφάνεια, λογοδοσία και απόδοση Δικαιοσύνης παντού.
--
Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών - Π.Ο.Ε.Σ.
Νόμιμα αναγνωρισμένη συνδικαλιστική Ομοσπονδία με την υπ΄ αριθμ. 4/2019 απόφαση του Ειρηνοδικείου Λαυρίου.
Ηλεκτρονική διεύθυνση: www.poes.gr
Επικοινωνία:
Φειδίου 10, 10678, Αθήνα, 5ος όροφος
e-mail: info@poes.gr , τηλ. 2168004777
Πρόεδρος: Υποπλοίαρχος (Ε) Δημήτριος Μεθενίτης, τηλ.: 6957831045
Γεν. Γραμματέας: Συνταγματάρχης (ΜΧ) Διονύσιος Τσακαλάκης, τηλ.: 6944998221
0 Σχόλια